Σκληρή λιτότητα ή σκληροί αριθμοί;

Ακούω και διαβάζω πολλά για την σκληρή λιτότητα που έχει επιβληθεί σ' εμάς τους έλληνες πολίτες ως αποτέλεσμα των συμβάσεων με τους δανειστές μας, και αναρωτιέμαι:

Αν για τριάντα χρόνια κέρδιζα 100 και ξόδευα 120, θα ήταν άραγε σκληρή λιτότητα αν χρειαζόταν τώρα να περάσω με 70, για άλλα τόσα χρόνια μέχρι να αποπλήρωνα το χρέος που δημιούργησα; Γιατί 70; Μα, με χονδρικό υπολογισμό, θα χρειαζόταν να δίνω 20 για το κεφάλαιο που έτσι κι αλλιώς θα είχα ξοδέψει και, πόσα νά' ταν, άλλα 10, για τους τόκους, σύνολο 30.

Έκανα έναν πολύ απλό υπολογισμό για να λύσω την απορία μου. Το αποτέλεσμα ήταν χειρότερο απ' όσο περίμενα. 

Τριάντα χρόνια λοιπόν δανεισμού 20 τον χρόνο, με επιτόκιο 3% και ετήσιο ανατοκισμό, δημιουργούν ένα χρέος 980! Οι τόκοι εξυπηρέτησης του χρέους αυτού με το ίδιο επιτόκιο είναι γύρω στο 30! Θα χρειαζόταν λοιπόν να πληρώνω 30 τον χρόνο, για πάντα, μόνο και μόνο για να μην αυξάνεται το χρέος. Αν ήθελα και να αποπληρωθεί σε άλλα 30 χρόνια, θα έπρεπε να πληρώνω 50 τον χρόνο! 50 που θα αφαιρούνταν από τα 100 που βγάζω, όχι από τα 120 που ξοδεύω...

Οι αριθμοί που εκτίμησα διαισθητικά θα ίσχυαν για επιτόκιο 1.3%. Μ' αυτό το επιτόκιο, δανεισμός 20 τον χρόνο δημιουργεί σε 30 χρόνια χρέος 738, του οποίου οι τόκοι είναι περίπου 10, και το οποίο εξυπηρετούμενο με συνολικά 30 κάθε χρόνο, αποπληρώνεται σε 30 χρόνια! Εναλλακτικά, με το αρχικό επιτόκιο 3%, αν δανειζόμουν λιγότερα, 12 αντί για 20 κάθε χρόνο, τότε σε 30 χρόνια θα είχα χρέος 588, και εξυπηρετώντας το με 30 κάθε χρόνο, θα το αποπλήρωνα σε άλλα 30 χρόνια.

Οι αριθμοί αυτοί, έστω και με το υπερ-απλουστευτικό αυτό μοντέλο όπου το εισόδημα είναι σταθερό και ο δανεισμός πηγαίνει όλος για κατανάλωση που εξασφαλίζεται στο σύνολό της μέσω εισαγωγών, χωρίς να συνεισφέρει καθόλου σε ανάπτυξη, είναι νομίζω ενδεικτικοί. Αν παράγω ένα βιοτικό επίπεδο 100 αλλά ζω σε ένα βιοτικό επίπεδο 120 για τριάντα χρόνια, χρειάζεται μετά να ζήσω σ' ένα βιοτικό επίπεδο 70 αιωνίως (αν το επιτόκιο είναι 3%). Αν μετρούσα την λιτότητα ως το επίπεδο που ζω όταν αποπληρώνω, συγκρινόμενο με το επίπεδο όταν δανειζόμουν, δηλαδή 70/120, θα το έβρισκα 58%, δηλαδή λιτότητα 42%!! Αυτό όμως θα ήταν μαγική εικόνα. Δεν είναι λογικό να παίρνω σαν μέτρο του αρχικού μου βιοτικού μου επιπέδου αυτά που ξόδευα μαζί με τα δανεικά! Τα δανεικά δεν είναι οικονομικό επίπεδο ζωής που έχω κερδίσει, αντίθετα! Είναι επίπεδο ζωής που δανείζομαι, δηλαδή αφαιρώ από το μέλλον μου και μάλιστα με τόκο!

Το λογικό επομένως θα ήταν να συγκρίνω το νέο επίπεδο ζωής αφαιρουμένων των δανεικών. Αν ζούσα με 20 παραπάνω απ' αυτά που παρήγαγα, τότε το 20 θα το είχα προ-απολαύσει. Η βάση μου λογικά τώρα θα ήταν 80. Απ' αυτό, το βιοτικό μου επίπεδο θα έπεφτε στο 70 για να διατηρήσω το χρέος σταθερό, δηλαδή στο 88%, δηλαδή λιτότητα 12%. Δεν είναι κι αυτή μικρή, και πάλι είναι σημαντική, και θα αντιπροσώπευε το κόστος της ανυπομονησίας μου να απολαύσω κάτι πριν φροντίσω να το κερδίσω. 

Ψυχολογικά βέβαια, η λιτότητα που θα αισθανόμουν θα ήταν όντως 42%! Όπως άκουσα χτες μια εφοριακό να δηλώνει στην τηλεόραση σε σχέση με το νέο μισθολόγιο: "Έχουμε προγραμματίσει την ζωή μας με βάση τα χρήματα που κερδίζουμε". Η διαφορά που θά' βλεπα στην ζωή μου και η δυσκολία μου να προσαρμοστώ, θα ήταν πραγματικά 42%. Σε σχέση όμως με αυτήν που θα άξιζα, γιατί θα την είχα παράξει, η πραγματική λιτότητα θα ήταν 12%. Κι ακόμα κι αυτή στην πραγματικότητα δεν θα συνιστούσε λιτότητα. Το 12 θα το είχα κι αυτό απολαύσει ως την "πολυτέλεια" που πρόσφερα στον εαυτό μου να μην χρειαστεί να αναβάλλω την απόλαυση των επιπλέον 20!

Δεν θα ήταν λοιπόν η λιτότητα σκληρή. Στην πραγματικότητα δεν θα ήταν καν λιτότητα. Επιστροφή στον αληθινό κόσμο θα ήταν, όπου δεν υπάρχουν δωρεάν γεύματα, και τα αγαθά που απολαμβάνουμε χρειάζεται κάπως ως κοινωνία να τα έχουμε παράξει, ή να τα παράξουμε επιπλέον, ή να τα στερηθούμε επιπλέον στο μέλλον. Το ψυχολογικό πρόβλημα της κας εφοριακού που διαμαρτυρήθηκε για τις μειώσεις, είναι όντως η μείωση μισθού! Το πραγματικό όμως είναι ο προγραμματισμός της να ζει με δανεικά για πάντα, αυξάνοντας το χρέος της συνεχώς και γεωμετρικά!

Το πώς οι μειώσεις διανέμονται εντός της κοινωνίας, και μάλιστα σε σύγκριση με το πώς διανεμήθηκαν προηγουμένως τα δανεικά, είναι βέβαια θέμα σημαντικότατο. Πρόσωπα και οικογένειες, ως αποτέλεσμα ανισοτήτων στην διανομή, μπορεί να βιώνουν πραγματική και πραγματικά σκληρή λιτότητα, με την έννοια ότι δεν συμμετείχαν στην "απόλαυση" των δανεικών, ούτε στην "πολυτέλεια" του πρόωρου της απόλαυσης αυτής.

Για την κοινωνία στο σύνολό της όμως, η λιτότητα δεν είναι λογικό να μετριέται με βάση το δανεισμένο από το μέλλον επίπεδο ζωής. Οι αντίστοιχες μειώσεις δεν είναι καν λιτότητα! Εξορθολογισμός είναι και επιστροφή στην πραγματικότητα. Δεν είναι σκληρή η λιτότητα, σκληροί είναι οι αριθμοί. Σκληρή είναι η πραγματικότητα, και μάλιστα μ' αυτούς που την αγνοούν. Γιατί, όπως διάβασα σ' ένα πετυχημένο μήνυμα στο twitter, "οι ναυτικοί που δεν πείθονται από το δελτίο καιρού, πείθονται από τα βράχια!"._