Το 2009 η Ελλάδα ουσιαστικά κύρηξε στάση πληρωμών. Δεν ήταν όμως η πρώτη φορά. Είχε συμβεί ξανά στη διάρκεια της Κατοχής, τη δεκαετία του '30, το 1922, και βέβαια η χώρα θεωρούνταν οικονομικά αφερέγγυα για το μεγαλύτερο μέρος του 19ου αιώνα Συγκεκριμένα, η Ελλάδα αδυνατούσε να αποπληρώσει τα δάνεια της που πήρε κατά τη διάρκεια και λίγο μετά τον Αγώνα της Ανεξαρτησίας, και για αυτό είχε αποκλειστεί από τη σύναψη νέων δανείων.
Η πιο γνωστή όμως περίπτωση ελληνικής στάσης πληρωμών είναι αυτή του 1893. Η περίοδος αυτή έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, αφού τα προβλήματα που ανάγκασαν τον Τρικούπη να δηλώσει ότι η χώρα θα αποπληρώσει μέρος μόνο του εξωτερικού της χρέους, δεν είναι πολύ διαφορετικά από ό,τι συνέβη στην Ελλάδα τη δεκαετία 2000-10.
To 1878 η Ελλάδα μπήκε σε συμβιβασμό με τους δανειστές της: συμφώνησε ότι για κάθε ομολογιά των εκατό λιρών, η Ελλάδα πλήρωσε σαράντα τρεις. Σημειωτέον ότι οι ομολογίες είχαν εκδοθεί εξήντα χρόνια πριν, με τα δάνεια του 1824-25. Ο συμβιβασμός αυτός άνοιξε για την Ελλάδα τις δυτικές χρηματαγορές.
Το αποτέλεσμα δεν ήταν ιδανικό. Ο λαικιστής Θεόδωρος Δηληγιάννης μετέτρεψε τα δάνεια σε πολιτικό εργαλείο ενάντια στον πολιτικό του αντίπαλο, Χαρίλαο Τρικούπη. Ο Δηληγιάννης στράφηκε σε άσκοπες στρατιωτικές δαπάνες με το άλλοθι του αλυτρωτισμού: αυτές ήταν φυσικά ιδιαίτερα δημοφιλείς στην ισχυρή κοινωνικά ομάδα των στρατιωτικών. Η κορύφωση αυτών των δαπανών έγινε με την επιστράτευση του 1885-86 εναντίον της Βουλγαρίας.Το 1885 οι στρατιωτικές δαπάνες έφτασαν το 53.5% επί των δημοσίων δαπανών.
Εξίσου καταστροφική ήταν η πολιτική του Δηληγιάννη στα εσωτερικά ζητήματα. Ενώ ο Τρικούπης αναδιοργάνωσε την αστυνομία, βελτίωσε την ποιότητα των δημόσιων υπηρεσίων και σεβάστηκε τον νόμο για το αμετακίνητο των δικαστικών, ο Δηληγιάννης μάζευε ψήφους με δημαγωγικά συνθήματα.
Το πιο επιτυχημένο από αυτά ήταν η εναντίωση του στη φορολογική πολιτική του Τρικούπη. Οι φόροι που επέβαλε ο Τρικούπης τη δεκαετία του 1880 ήταν αναγκαίοι: οι κρατικοί προυπολογισμοί ήταν συχνά ελλειματικοί, και τα έξι δάνεια που η χώρα συμφώνησε μεταξύ 1879 και 1890 έκαναν την κατάσταση ακόμα χειρότερη. To αποτέλεσμα ήταν οι δαπάνες εξυπηρέτησης του δημόσιου χρέους να ανεβαίνουν χρόνο με το χρόνο: από το 13% των δημόσιων δαπανων όπου βρίσκονταν το 1879, έφτασαν το 31% το 1882 και το 58% το 1889. Από εκείνη τη χρονιά και μέχρι τη στάση πληρωμήν του 1893 έμειναν σταθερά πάνω από το 30%.
Με αυτά τα δεδομένα ο Τρικούπης προσπάθησε να βελτιώσει την κατάσταση αυξάνοντας τους έμμεσους φόρους. Στην προσπάθεια αυτή ο Δηληγιάννης απάντησε με το σύνθημα "κάτω ο φορομπήχτης" με το οποίο συσπείρωσε γύρω τους έλληνες μικροαστούς. Σε όλη αυτή την περίόδο, το Δηληγιαννικό κόμμα κυριαρχησε εκλογικά στην Αθήνα και στα άλλα αστικά κέντρα. Με αυτά τα δεδομένα, ήταν δύσκολο να αποφευχθεί η στάση πληρωμών του 1893. Το δυστύχημα είναι ότι την επωμίστηκε ο συνετός Τρικούπης αντί του Δηληγιάννη.
Παρ' ότι όμως η περίοδος που ακολούθησε παρουσιάζεται συχνά ως καταστροφική, στην πράξη (ειδικά από το 1898 και μετά) είχε μάλλον θετική επίδραση στην ελληνική οικονομία. Η περίοδος αυτή και τα συμπεράσματα της σύγκρισης θα είναι το θέμα του επόμενου κειμένου.
Σημείωση: Τα οικονομικά στοιχεία είναι από το βιβλίο του Γ.Β. Δερτιλή, «Ιστορία του Ελληνικού Κράτους» (Εστία, 2006).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου